Το φαινόμενο Plateau στη δίαιτα
Βασίλης Zημιάρης M.D.
Ειδικός Παθολόγος, Μετεκπαιδευμένος στην Παχυσαρκία και στην Αισθητική Ιατρική - Επιστημονικός Διευθυντής "ΙΒΗ - Ιατρική Βιοηλεκτρονική" - Πανόραμα Θεσσαλονίκης και Ρώμη - Διευθυντής του Τμήματος Διατροφής - Υπερβάλλοντος Βάρους - Παχυσαρκίας "Βιοκλινικής" Θεσσαλονίκης
Η μελέτη δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό Συνέδριο Αισθητικής Ιατρικής SIRNA 9-10/10/2010 στην Καζέρτα της Ιταλίας και στη συνέχεια παρουσιάστηκε σε πολλά συνέδρια. Είναι δημοσιευμένη στο περιοδικό PANGEA Ιταλία (Έκδοση 2011), στο internet (http://it.doctmag.com/wellness/il-fenomeno-plateau-nella-Dieta και http://en.doctmag.com/wellness/the-plateau-phenomenon-in-the-diet) και σε πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΑΠΕ, ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ, Τύπος Θεσσαλονίκης, 4Ε, in.gr, κλπ).
Το φαινόμενο plateau στη δίαιτα είναι η περίοδος που παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια της ακολουθίας μιας υποθερμιδικής δίαιτας, και στην οποία ο ασθενής ακολουθεί απόλυτα το διαιτολογικό του πρόγραμμα, αλλά παρόλα αυτά δεν χάνει ΛΙΠΩΔΗ ΙΣΤΟ. Πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψη ο λιπώδης ιστός, γιατί το σωματικό βάρος μεταβάλλεται ανάλογα με τις κατακρατήσεις υγρών και άρα δεν είναι αξιόπιστος δείκτης για τη μελέτη του φαινομένου.
Είναι πολύ σημαντικό ο γιατρός ή ο διαιτολόγος να γνωρίζουν πότε εμφανίζεται το φαινόμενο plateau, εις τρόπον ώστε να ειδοποιήσουν τον ασθενή, λέγοντας του ότι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός τις επόμενες ημέρες και να μην ξεφύγει καθόλου από το διαιτολογικό του πρόγραμμα.
Έτσι, όταν θα εμφανιστεί το φαινόμενο plateau, θα μπορούν να τον καθησυχάσουν. Στην αντίθετη περίπτωση είναι πολύ πιθανό ο ασθενής ν’ απογοητευτεί και να σταματήσει τη δίαιτα!
Απ’ όλα αυτά προκύπτει ότι το φαινόμενο αυτό πρέπει να μελετηθεί. Αυτή η ανάγκη προκύπτει και από τον ετυμολογικό ορισμό της ίδιας της λέξης: “Φαινόμενο είναι κάθε τι που εμφανίζεται στην Ανθρώπινη εμπειρία και είναι υποκείμενο σε πειραματική μελέτη” (Λεξικό Γκαρτσάντι, 1984).
Από την άλλη μεριά το φαινόμενο plateau ή οριακό σημείο γενικά, στην ιατρική, είναι η φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε μια θεραπεία, ανάλογα με τη δοσολογία και τον χρόνο που πέρασε από την αρχή της. Οφείλεται στη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού που καλείται ομοιόσταση, από τις αρχαίες Ελληνικές λέξεις: όμοιος και στάση: το εσωτερικό περιβάλλον του φυσιολογικού σώματος παραμένει αναλλοίωτο, παρόλες τις αλλαγές που προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον.
Στη δική μας περίπτωση η επιστημονική εξήγηση είναι ότι ο οργανισμός που βλέπει να μειώνονται οι θερμίδες, εξισορροπεί αυτή τη μείωση, μειώνοντας την ποσότητα των θερμίδων που καταναλώνει. Κατά πάσα πιθανότητα ο οργανισμός για να το πετύχει αυτό, μειώνει τη θερμογένεση, δηλαδή μειώνει την κατανάλωση οξυγόνου, από μεριάς του φαιού λιπώδους ιστού. Με άλλα λόγια προσαρμόζεται στις θερμίδες που λαμβάνει και αρχίζει να χρησιμοποιεί ακριβώς την ενέργεια που του παρέχεται. Πρακτικά επιβραδύνει το μεταβολισμό και επομένως ΟΙ ΘΕΡΜΙΔΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΙΤΑΣ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΑΝ ΘΕΡΜΙΔΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ!
Όσο αφορά το φαινόμενο plateau υπάρχουν πολλού «μύθοι»: Παρουσιάζεται πολύ συχνότερα στις γυναίκες!!! Παρουσιάζεται από την 15η μέχρι την 35η ημέρα!!! Η μυική μάζα αυξάνει περισσότερο ενώ ο λιπώδης ιστός μειώνεται λιγότερο!!! Μην μετράτε το σωματικό βάρος, αλλά τις περιμέτρους!!! Για να το αποφύγετε, αυξήστε τις προσλαμβανόμενες θερμίδες κατά 200 μέχρι 700 την ημέρα !!! Παρουσιάζεται μετά 6 μήνες !!! …!!!
Η μελέτη μας:
1994-2002: 8 χρόνια των πρώτων παρατηρήσεων σε ένα περιορισμένο αριθμό ασθενών.
2002-2010: 8 χρόνια επιβεβαίωσης του φαινομένου plateau και μελέτη σε βάθος πάνω σε 971 κλινικά περιστατικά – 790 ασθενείς.
Σεπτέμβριος 2010: επεξεργασία των δεδομένων.
Ottobre 2010: πρώτη ανακοίνωση της μελέτης, στο 1o εθνικό συνέδριο Αισθητικής Ιατρικής της επιστημονικής εταιρίας SIRNA στην Καζέρτα της Ιταλίας.
Συνήθως στις μελέτες οι ανθρωπομετρήσεις απέχουν μεταξύ τους μήνες ή και χρόνια (π.χ. στη μελέτη Framingham οι ανθρωπομετρήσεις πραγματοποιούνταν κάθε 2 χρόνια).
Αντίθετα η δική μας μελέτη είναι λεπτομερής και πλήρης, γιατί ο αριθμός των ασθενών που έλαβαν μέρος είναι σημαντικός, ταυτόχρονα με μια συχνότητα επίσκεψης υψηλή (εβδομαδιαία), η οποία μάλιστα διαρκεί 45 λεπτά ! Επομένως υπό αυτές τις συνθήκες μπορούμε να επιβεβαιώσουμε με απόλυτη σιγουριά αν ο ασθενής μας “έφαγε παραπάνω ή όχι”!
Πολλοί ισχυρίζονται ότι το φαινόμενο plateau παρουσιάζεται μόνο στις πολύ αυστηρές δίαιτες! Η δική μας “Δίαιτα” δεν είναι αυστηρή”: ο ασθενής χάνει το 1% του βάρους του την εβδομάδα, και το θερμιδικό έλλειμμα είναι μέτριας οντότητας. Είναι απόλυτα “στα μέτρα” του ασθενούς και όχι μόνο “προσωποποιημένη”. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι όχι μόνο παίρνουμε υπόψη τις διατροφικές προτιμήσεις του, αλλά σεβόμαστε και κάθε καθημερινή του ενασχόληση. Τέλος, τα μακροθρεπτικά συστατικά ακολουθούν τα παγκοσμίως αποδεκτά επιστημονικά δεδομένα (15-20% Πρωτεΐνες, 50-55% Υδατάνθρακες, 30% Λίπη, από τα οποία το 1/3 είναι κεκορεσμένα, το 1/3 είναι πολυακόρεστα και το 1/3 είναι μονοακόρεστα).
Υλικό και μέθοδος: οι ασθενείς επιλέχθηκαν με τρόπο random και σύμφωνα με τη μεθοδολογία της στρωματοποίησης, με βάση το φύλο και την ηλικία.
Εκτός από τις αρχικές σωματομετρήσεις (που είναι πολλές και διάφορες) μετριούνται κάθε εβδομάδα το σωματικό βάρος (Μηχανικός ζυγός SECA) και το σωματικό λίπος (Λιπομετρητής AKERN).
Τα αποτελέσματα: Στο 88% των ασθενών που ακολουθούν μια υποθερμιδική δίαιτα, στο πλήθος των περιστατικών στο μέσον του 2ου μήνα, εμφανίζεται το φαινόμενο plateau που διαρκεί από 5 έως 17 ημέρες και ακολουθείται από το μετά - plateau fenomeno (Εικ.1).
Πιο συγκεκριμμένα, στα δύο φύλλα παρουσιάζεται κατά 84% στους άντρες και κατά 93% στις γυναίκες (Εικ.2).
Σε μια πρώτη εκτίμηση διαπιστώσαμε ότι στο 11% των περιπτώσεων παρουσιάζεται τον πρώτο μήνα. ΣΕ ΟΛΕΣ ΟΜΩΣ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ, με μια πιο προσεκτική παρατήρηση, καταλάβαμε ότι είχαν ξεκινήσει τη “δίαιτα” 15 - 30 ημέρες πριν από την επίσημη παράδοση του προγράμματος, τρώγοντας ουσιαστικά λιγότερο από το σύνηθες, στα πλαίσια της «γενικής προσοχής» που εφαρμόζουν ορισμένοι από τους ασθενείς που προτίθενται να ξεκινήσουν μια δίαιτα. (Εικ.3)!
Επομένως τα πραγματικά στοιχεία είναι ότι εμφανίζεται 87% στον 2ο μήνα και 13% στον τρίτο μήνα (Εικ.4).
Η διάρκεια του φαινομένου είναι 5 - 17 ημέρες, με μέση τιμή τις 8,8 ημέρες και συνήθη τιμή τις 7 ημέρες (Εικ.5).
Ανακαλύψαμε επίσης ότι η «μη απώλεια» ακολουθείται από μια απώλεια λίπους πολύ σημαντική, μεγαλύτερη από το αναμενόμενο και αυτό το ονομάσαμε «μετά - plateau fenomeno». Κάθε φορά που το παρατηρούμε επιβεβαιώνουμε ότι προηγήθηκε το φαινόμενο Plateau. Παρουσιάζεται στο 77% των περιπτώσεων (85% στις γυναίκες και 70% στους άντρες) (Εικ.6).
Παρατηρώντας ακόμα καλύτερα τους ασθενείς μας, ανακαλύψαμε επίσης ότι ανάμεσα σε εκείνους που συνέχισαν τη δίαιτα για τουλάχιστον 5 μήνες, το 19% παρουσίασαν ένα 2o φαινόμενο plateau (21% στις γυναίκες και 15% στους άντρες)(Εικ.7).
Μελετήσαμε τις καμπύλες όλων των ασθενών, μερικές από τις οποίες φαίνονται στις Εικόνες Εικ 8,9,10,11,12.
